-
از گذشته تا کنون فرش ایرانی به دلایلی مانند بافت ، ظرافت ، رنگ ، زیبایی و طرح دارای اعتبار در سطح جهانی است ، که می توان به جرات بیان نمود که بعد از نفت اولین کالای صادراتی در کشور ایران محسوب می شود که ارزآوری بالایی برای کشورمان دارد . اساسی ترین دلیل آن برای حفظ چنین موقعیت و ارتقایی و همچنین جلب توجه عوامل تولید کننده آن در طول این سال ها از جمله بافندگی ، نقشه کشی پرداخت و طراحی است .
یکی از مراحل مهم در تولید یک فرش و حتی می توان گفت قبل از پروسه ی تولید نقشه کشی آن می باشد و می توان گفت که این مرحله جنبه ی زیر بنایی برای فرش دارد .
هر بافنده ای هر چقدر در این حرفه هنرمند باشد باز هم برای اینکه فرشی با ظاهر زیبا و کیفیت بالا و همچنین بی نقصی را بخواهد ارائه دهد به یک نقشه دقیق و اصیل نیاز دارد و هر چه در این زمینه هنرمند و با تجربه باشد اگر نقشه ای بی نقص و اصیل نداشته باشد نمی توان این هنر خود را به معرض نمایش قرار دهد .
حال می توان گفت یکی از ارکان مهم و اصلی در تولید فرش اصیل ، دقیق و با کیفیت بالا نقشه کشی آن است .
امروزه رشته های مختلقی در زمینه بافت و تولید قالی وجود دارند و در تعداد زیادی از آموزشگاه ها آموزش داده می شوند که می توان از مهمترین آن ها نقطه چینی و رنگ آمیزی فرش را نام برد .
ما در این مقاله توضیحاتی در مورد طراحی و تهیه نقشه فرش ماشینی به صورت دستی و رایانه ای مطالبی را خدمت شما ارائه می دهیم تا آگاهی شما عزیزان را در ان زمینه افزایش دهیم .
همانطور که در بالا نیز بیان شد رنگ آمیزی یک نقشه می تواند به اندازه طراحی آن مهم باشد و افرادی که به این رشته علاقه مند می باشند ملزم هستند تا موارد بیشتری از قبیل شناخت رنگ‌ها ، کنتراست رنگ ، پخش رنگ ، هارمونی آنها و غیره را یاد بگیرند .
همانطور که یک نقشه می تواند از نظر هنری نمایانگر نگاره ها ، خط ها و تصاویر باشد از دیدگاه مهندسی تولید هم می تواند به عنوان برنامه طرح و پلان کار و یا به عبارتی برنامه اجرای بافت فرش به شمار آید .
یک طراح فرش برای اینکه بتواند طراحی حاشیه ها ، انواع نقشه های فرش و محاسبات اولیه را انجام بدهد باید با تاریخچه نقشه های فرش آشنایی لازم را داشته باشد .
نقشه کشی فرش جزو یکی از صنایع دستی در ایران می باشد که آن را می توان زیر مجموعه ای از نقاشی طراحی سنتی ایران دانست . این هنر شامل طراحی انواع نقوش فرش های پادری ، پرده ای ، گلیم ، تزیینی ، تابلویی ، زیر پایی و غیره می باشد .
در گذشته که نقشه های کاغذی وجود نداشته افراد برای بافت فرش از نقشه هایی که به صورت قطعاتی بافته شده بودن فرش خود را می بافتند ، که بعد با ورود نقشه های کاغذی دیگر از این روش برای بافت استفاده نمی شود .
امروزه به صورت کلی می توان نقشه فرش ها را به دو دسته کلی تقسیم کرد سنتی یا دستی و رایانه ای که در ادامه توضیحاتی برای هر کدام به صورت مجزا خواهیم داد .
در این روش ابتدا تمامی نقشه کشی ها را برحسب تراکم مورد نظرشان محاسبه کرده و سپس آن را بر روی کاغذ های شطرنجی که مخصوص می باشد متناسب با رج شمار نقطه چین یا طراحی می کنند .
در نتیجه برای طراحی نقشه و نقش بندی فرش دو کار ضروری است ؛ محاسبه ی عرض و طول فرش مورد نیاز و در درجه بعدی تعیین شمار چله هایی که باید در عرض کشیده شود.
نقشه های کاغذی سنتی فرش که برای طراحی مد نظر می باشد را ابتدا جدول بندی می نمایند . به صورتی که هر مربع در آن را به ده خانه عرضی و ده خانه طولی تقسیم می کنند ، به گونه ای که هر مربع کوچک نمایش دهنده یک گره می باشد . در حال حاضر نقشه های سنتی را می توان از نظر بافتشان به دو روش غیر متقارن (فارسی بافت ) و یا متقارن (ترکی بافت) تقسیم نمود .
در نقشه های نامتقارن یا همان فارسی بافت ، دقیقا همان رنگ مورد نظر بر سطح بافت نقشه گذاشته می شود این در حالی می باشد که در نقشه فرش متقارن یا همان ترکی بافت ، رنگ ها در آن به صورت زنده سایه زده می شوند و رنگ های اصلی آن به وسیله ی کدهای قرار دادی روی نقشه هایشان نوشته می شود ، برای بافت این گونه نقشه ها از روی جدول یا مستوره ای که زیر هر عدد آن نخش قرار داده شده رنگ مربوط به هر عدد را پیدا می کنند و سپس کار بافت را انجام می دهند .
از تفاوت های دیگر نقشه ترکی بافت و نقشه فارسی بافت می توان به اختلاف در رج شمار آن دو اشاره نمود .
رج شمار در قالی هایی که دارای نقش فارسی بافت هستند 5/6 سانتی متر محاسبه گشته و رج شمار در قالی هایی که دارای نقش ترکی باف هستند ، 7 سانتی متر محاسبه شدده است و عملیات نقشه کشی بعد از محاسبه رج ها شروع می شود .
اولین مرحله در نقشه کشی دستی مداد کردن خطوط طرح گلی بر روی کاغذ شطرنجی است .
در مرحله دوم از نقشه کشی دستی رسم کردن و تصویر کشی خط هایی می باشد که با مداد زنی مشخص شده .
در مرحله سوم از نقشه کشی دستی نگارهایی که در نقشه طراحی شده است را رنگ می زنند .
در مرحله چهارم از نقشه کشی دستی کناره ها و حدود نگاره نقشه را روی کاغذ شطرنجی نقطه چین می کنند .
لازم است که بدانید هر کدام از این نقطه ها بیانگر یک گره در هر کدام از این خانه های شطرنجی می باشد .
در دنیای امروز که تمامی کارها با فناوری های روز دنیا انجام می گیرد فرش هم توانسته خود را با آن تطبیق دهد و از این پیشرفت مستثنی نمی باشد . با اینکه سه دهه بیشتر از نقشه های رایانه ای نمی گذرد ، این روش بسیار رایج شده است .
برای نقشه کشی نرم افزار خاصی را نوشته اند به گونه ای که طراح می تواند در هر مرحله از کار خود در آن تغییراتی ایجاد کند و همچنین موجب سرعت بخشیدن و صرفه جویی در منابع شده است .
در رایانه دستگاهی به نام دستگاه تصویر برداری وجود دارد که قادر می باشد که تصویر را به اطلاعات قابل پردازش برای رایانه تبدیل نمایید . از مزایای این روش می توان گفت امکان تعویض رنگ جهت مقلوب کردن و یا ترکیب کردن رنگی با رنگ دیگر سریع و ساده می باشد .
